- Информация о материале
- Nurlan SAQAN
- 3476
Инициатива Главы государства по приданию национальному бренду Казахстана нового гуманитарного измерения в виде названия «Страна Великой Степи», позволит значительно повысить эффективность его международного позиционирования.
Наполнение бренда мощным мифопоэтическим содержанием откроет широкие возможности для насыщения глубинными смыслами сакрального образа страны, многократно усилит его геокультурную притягательность в глобальном масштабе.
Гармоничный переход на новый социокультурный уровень восприятия страны, в рамках планируемой институциональной модернизации государства, создаст условия для наращивания конкурентных преимуществ на международных рынках капитала, технологий и знаний.
Позитивные примеры развития таких успешных держав как: Япония – Страна восходящего солнца, Кореи – Страна утренней свежести, Финляндии – Страна тысячи озер, могут стать положительным фоном для последовательной трансформации национального бренда Казахстана.
Смещение акцентов от жестко ограниченного рамками официоза в пространство неформального созидания, несет мощный импульс для роста символического капитала страны.
В результате, образ Казахстана получит необходимую для устойчивого развития глубину и объем, позволяющий обрести статус уникальной страны-цивилизации и действенный потенциал «мягкой силы».
В последнее время усилия по приданию геополитической респектабельности историческому дискурсу государства были в основном сконцентрированы на успешном проведении празднования 550-летия Казахского ханства. Это судьбоносное историческое событие зафиксировано в общественном сознании в качестве ключевой точки сборки нашей государственности и служит ядром для формирования национальной идентичности.
Однако стоит отметить, что для усиления социокультурного эффекта от празднования данного юбилея важно погрузить людей в соответствующий глобальный историко-географический контекст, который позволит осознать масштаб и значимость этого события в рамках процесса всемирной истории развития.
Создание Казахского ханства произошло в результате нарастания центробежных тенденций в могущественной Золотой Орде, повторившей во многом судьбу античного Рима. Этот классический сценарий, характерный для всех мировых империй начал реализовываться в 20-х годах XV века, когда некогда единое геополитическое пространство распалось на две части – Западную и Восточную. В свою очередь, они также подверглись дальнейшему дроблению, в ходе которого стали возникать новые независимые государства, в том числе и Казахское ханство в 1465 году.
Своеобразный «парад суверенитетов» на огромной территории Золотой Орды продолжался весь пятнадцатый век и завершился окончательным разгромом и поглощением Крымским ханством в 1502 году политического центра средневековой супердержавы Центральной Евразии. «Лебединой песней» империи, во многом определившей ее окончательный закат, стала потеря контроля над Московским княжеством в 1480 году.
Таким образом, современные евразийские страны – Казахстан и Россия имеют общие исторические корни и практически схожую матрицу государственного строительства, базирующуюся на институциональных традициях Золотой Орды.
В этом контексте потенциал этой блистательной региональной империи серьезно недооценен и требует значительных инвестиций в изучение и актуализацию ее культурно-исторического наследия.
Генетическое родство в области государственных систем связывает нас и с другим нашим крупным соседом – Китаем, который в свое время, наряду с Золотой Ордой, был одной из провинций Великой Империи Чингисхана. К 60-м годам XIII века это самое крупное из известных в истории государств фактически перестало существовать как единое целое. Так, в 1266 году полную независимость и суверенитет обрела Золотая Орда, а в 1271 году была основана династия Юань, заложившая принципы управления и территориальные основы современного Китая с центром в Пекине.
В текущем году исполняется 750 лет с момента образования Золотой Орды как самостоятельного государства – это событие совпадет с 25-летием Независимости Казахстана и может стать новым шагом в углублении исторического дискурса нашей страны.
Включение в официальную историософию феномена Золотой Орды и как следствие Империи Чингисхана, позволит создать прочный геополитический фундамент для нашего государства. Это также усилит социокультурные позиции страны, поскольку позволит сместить фокус национальной идентичности с преимущественно этнических мотивов Казахского ханства к цивилизационной парадигме номадической империи Золотой Орды.
Еще одним важным фактором широкого признания и достойного проведения 750-летнего юбилея евразийской супердержавы станет фактическая заявка на лидерство Казахстана в геокультурном пространстве мира, что приведет к значительному росту символического и социального капитала страны.
В результате, мы будем восприниматься международным сообществом в качестве главного исторического наследника Великой степи, являющимся легитимным выразителем региональных социокультурных интересов.
Таким образом, наряду с глобальной стратегией связанной с созданием геополитически единой Центральной Евразии, Казахстан получит возможность реализовать неформальный международный мандат – миссию по системному продвижению и реабилитации культурно-исторического наследия всех евразийских номадов.
- Информация о материале
- Бауыржан ОМАРҰЛЫ
- 2177
Қазақ әдебиеті қиын-қыстау кезде де несібесіз болмапты. 1958 жылы Америка Құрама Штаттарының Дьюк университетінің баспасынан «The Oral art and Literature of the Kazakhs Of Russian Central Asia» («Ресейлік Орталық Азия қазақтарының ауыз екі шығармашылығы мен әдебиеті»») деген кітап жарық көрді. Бұл зерттеу еңбектің авторы – АҚШ-тың славянтанушы және семиотик ғалымы Томас Густав Виннер еді. Қазақ әдебиетінің арғы-бергі тарихы қамтылған бұл көлемді жинақты 1995 жылы АҚШ-қа барған сапарымызда Оклахома мемлекеттік университетінің кітапханасынан көріп, көшірмесін ала келгенбіз.
Осы кітапта қазақ әдебиетіндегі алыптар шоғырының соңына ілескен тұлғалы ақындарымыздың бірі – Қалижан Бекхожин шығармашылығын талдауға да орын берілген. Томас Густав Виннер өз кітабының 231-ші бетінде былай деп жазады: «Көптеген өлеңдер соғыс тақырыбының сан қилы сәттеріне арналды және олар толығымен дәстүрден тыс тәсілмен жазылды. Бұл кезде осы шығармалар өзінше тың дүниелер еді, заманауи және батыс реализміне орайластырылған-ды Әскери поэзияның негізгі бөлігі алғы шептегі шайқастарға арналды. Мәселен, Жұмағали Саиннің «Шайқастан кейін» («After the Battle») және Қалижан Бекхожиннің «Жиырма сегіз» («Twenty-eight») атты ұзақ өлеңі осы тақырыпты қамтиды». Одан әрі қазақтың белгілі ақындары Ғали Орманов мен Қасым Аманжоловтың соғыс тақырыбына жазылған шығармаларын атап өткен америкалық зерттеуші Қалижан Бекхожин поэзиясына арнайы тоқталады: «Мейлінше әсерлі әскери поэзиялық шығарманың бірі Қалижан Бекхожиннің «Освенцим үні» («A Voice Oswiecim») шығармасы. Ақын онда нацистердің әйгілі ажал лагерін аралағаннан кейінгі жантүршігерлік сезімі мен әсерін баяндаған. Ол нацистер жауыздығы құрбандарының рухымен тілдеседі, олардың кек қайтаруды сұрап, жалбарынған дауыстарын естігендей болады».
Томас Густав Виннер қазақ поэзиясын кеңестік саясатқа ыңғайлас тақырыптар аясында талдап қана қоймайды, оның өзіндік ерекшелігін де атап көрсетеді.
Сол тұстағы ахуалдың салдарынан қазақ жеріне өмірі табаны тиіп көрмеген ғалым былайша пікір білдіреді: «Бұл уақытта қазақ ақындары дәстүрлі соғыс тақырыбынан басқа үрдістерді де қамтыды. Біз ежелгі эпикалық рухтың жаңғыруын Қалмақан Әбдіқадыровтың «Махамбеттің сыры» («The Seсret of Makhambet») және Қалижан Бекхожиннің «Аш-жалаңаш дала» («In the Hungry Steppe») шығармаларынан аңғарамыз. Ақындар ауыз екі шығармашылық алдындағы өздерінің парызын сезініп, соған жүгінді. Мысалы, Қалижан Бекхожиннің «Домбыра» деген өлеңі Қасым Аманжоловтың осы аттас өлеңімен үндеседі. Екі шығармада да домбыраның қоңыр үні жырланады. Мәселен, Бекхожин былай деп жазады». Одан әрі автор ағылшын тіліндегі мәтінді мысалға келтіреді:
Your voice caresses my heart endlessly,
It seems that I was born with your sounds in my blood –
In it are the wind, the steppe and the sadness
of our fathers,
And the quiet tune of motherly love.
Your voice used to sing me to sleep as a child,
In it is all my life, turned into sound,
Dombra, all my thoughts are devoted to you,
Dombra, all my songs are born by you,
My soul and my singing heart
Are forever united with you.
Қалижан Бекхожиннің Мәскеуде басылған өлеңдерінен, яғни, орыс тіліндегі нұсқадан аударылған бұл үзінділердің түпнұсқадан біраз алшақтап кететін тұстары бар. Ағылшын тілінде баяндалған осы өлеңнің Қалижан ағаның жүрегін жарып шыққан қазақша нұсқасы мынау еді:
Тиер жылы жүрекке үнің сенің,
Туған күні даусыңды естігемін.
Атам, анам өсіпті сеніменен,
Саған айтып кетіпті ескі кегін.
Мені де маужыратқан – сол бір күйің,
Үніндей сонау сырлы дүниенің.
Ұйқы орнына жас жүрек дүрсіл қағып,
Жалындатқан жанымды сол әлдиің.
Ой-қиял сырласқанда сеніменен,
Жорғалап сазбен талай шыққан өлең.
Барармын сені шертіп майданға да,
Өлсем егер, мен сені шертіп өлем.
Томас Густав Виннер бұл өлеңді Қасым Аманжоловтың «Домбыра» атты өлеңімен салыстыра талдайды. Ұқсастықтары мен ерекшеліктерін баяндайды.
Бұдан әрі қарай: «Сталиннің орыс халқына 1945 жылғы үндеуі қазақ әдебиетіндегі соғыстан кейінгі жаңа тақырыпқа қозғау салды. Онда Кеңес елінің басшысы орыс халқының Кеңестер Одағын құтқарып қалған ерен ерлігін, оның басқа кеңестік ұлттарға ұстаз әрі «аға болғанын» атап айтты. Бұл тақырып мұнан кейін екі туындыда көрініс тапты. Бұлар Қалижан Бекқожиннің «Ресей даусы» және Қапан Сатыбалдиннің «Орыс халқына» атты шығармалары еді», – дейді автор.
Сонымен, қазақ халқының әдебиетін, оның ішінде Қалижан Бекхожин шығармаларын да талдап, арнайы кітап жазған Томас Густав Виннер деген кім еді?
Ол 1917 жылы 3 мамырда Прагада дүниеге келген. 2004 жылы 20 сәуірде Америка Құрама Штаттарының Массачутес штатында, Кембридж қаласында қайтыс болды. Ол – сондай-ақ, Лев Толстой мен Антон Чехов шығармаларын жан-жақты зерттеген ғалым. Виннердің «Толстойдың Ясная Полянадағы шәкірттерінің шығармашылық жұмыстары», «Чехов және оның прозасы», «Чеховтің «Шағаласы» және Шекспирдің «Гамлеті», тағы басқа ғылыми монографиялық еңбектері жарық көрген.
Томас Густав Виннердің «Ресейлік Орталық Азия қазақтарының ауыз екі шығармашылығы мен әдебиеті» атты кітабы 1980 жылы Нью Йоркте және 2002 жылы Стэнфордта қайта басылды. Демек, бұл кітапқа кейін де сұраныс болды деген сөз.
Тұрсынбек Кәкішевтің «Санадағы жаралар» атты кітабында Сәбит Мұқанов, Қалижан Бекхожин құрастырған хрестоматия, Есмағамбет Смайылов, Қажым Жұмалиев, Әлкей Марғұлан жазған оқулықтар «астан-кестен болды» деп атап көрсетілгендей, танымал ақын теперішті көп көрді. Өлеңдеріне де, зерттеу еңбектеріне де тиым салынып, қоғамнан біраз уақыт қол үзіп қалды.
Сондықтан Томас Густав Виннердің бұл кітабы өз елімізде Қалижан Бекхожин қудаланып жүрген елуінші жылдарда мұхиттың арғы бетінде жарық көргендігімен құнды және ол қазақ әдебиеті үшін де маңызды жәдігерлік саналады.
- Информация о материале
- Жеңіс КӘКЕНҰЛЫ
- 1918
Жеңіс КӘКЕНҰЛЫ – кескіндемеші, график, публицист. Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі. «Мәдениетті қолдау жылы» эмблемасының авторы. «Мәдениет қайраткері» төсбелгісінің, Президенттік стипендияның иегері. 2006 жылы «Өнер» баспасынан альбом-жинағы жарық көрген.
Картиналары отандық музейлерде және жеке адамдардың қорында cақтаулы. 1988 жылдан республикалық көрмелерге қатысып келеді. Астана, Алматы қалаларында жеке көрмелері өткен. АҚШ, Германия, Түркия елдерінде халықаралық көрмелерге картиналары қойылған. Суретшілер туралы жазылған «Ақ зер» атты кітаптың авторы.
Жеңіс Кәкенұлы шығармашылығының бір қыры – карикатура. Бүгін оның осы жанрдағы суреттерін ұсынып отырмыз.
